طبق صورت‌های مالی خودروسازان اما تولید ماهانه آنها در بهمن، تنها 66هزار و 503 دستگاه بوده که در مقایسه با دی، افت 25درصدی را نشان می‌دهد. این افت در حالی رخ داده که خودروسازان توانسته بودند در دی ماه به قله تولید ماهانه رسیده و تیراژی نزدیک به 89هزار دستگاهی را به ثبت برسانند. حالا آمار نشان می‌دهد خودروسازان در بهمن از قله تولید سرازیر شده‌اند. به این ترتیب پس از فروردین، اردیبهشت و مرداد، کمترین تیراژ ماهانه در بهمن به ثبت رسیده است.
با توجه به روند تولید در بهمن و با در نظر گرفتن این احتمال قوی که اوضاع در اسفند نیز به همین شکل است، برنامه وزارت صمت برای تولید خودرو در سال‌جاری محقق نخواهد شد. طبق برنامه وزارت صمت، قرار بود امسال نزدیک به یک‌میلیون و 100هزار دستگاه محصول سواری توسط سه خودروساز بزرگ کشور به تولید برسد. این در حالی است که با توجه به میزان تولید 11 ماهه (حدودا 805هزار دستگاه)، سه خودروساز بزرگ کشور باید در آخرین ماه سال حدود 300هزار دستگاه تولید داشته باشند، اتفاقی که قطعا رخ نخواهد داد. با در نظر گرفتن روند تولید ماهانه خودروسازان طی امسال، به نظر می‌رسد در بهترین حالت 100هزار دستگاه خودرو در اسفند به تولید برسد (که تازه تحقق این رقم هم با توجه به تغییر تاکتیک خودروسازان و مشکل کمبود قطعه، بعید خواهد بود).
بنابراین میزان کل تولید سه خودروساز بزرگ کشور در سال‌جاری نهایتا به حدود900هزار دستگاه خواهد رسید. این پیش‌بینی نشان می‌دهد در بهترین حالت، خودروسازان 200هزار دستگاه از برنامه تولید امسال وزارت صمت عقب خواهند ماند.
این موضوع نشان می‌دهد سیاست‌های وزارت صمت در خودروسازی جواب نداده و نیاز به تغییراتی اساسی به‌خصوص در حوزه قیمت‌گذاری است. سیاست‌هایی مانند قیمت‌گذاری دستوری و همچنین اصل حضور دولت در خودروسازی، دومین صنعت بزرگ کشور ر ا در شرایط سختی قرار داده، به نحوی که نه‌تنها سطح کیفی محصولات تولیدی رضایت‌بخش نیست، بلکه تولید و عرضه نیز شرایط مناسبی ندارد.
اما در باب اینکه چرا خودروسازان دچار چنین افت سنگینی در بهمن شده‌اند، دو دلیل مطرح می‌شود؛ یکی تغییر تاکتیک خودروسازان و دیگری کمبود قطعات. دلیل اصلی اما ظاهرا به همین موضوع تغییر تاکتیک شرکت‌های خودروساز برمی‌گردد.
گفته می‌شود خودروسازان از چند هفته پیش، تکمیل و تجاری‌سازی محصولات ناقص را در اولویت قرار داده‌اند و به همین دلیل، نه‌تنها رشد تیراژ متوقف شده، بلکه سرعت تولید نیز افتی قابل‌توجه را به خود می‌بیند. منظور از محصولات ناقص، خودروهایی هستند که در انبار خودروسازان به دلیل عدم‌تامین قطعه دپو و عرضه نشده‌اند. در مورد چرایی دپوی این خودروها دو ادعا مطرح است؛ یکی از سوی خودروسازان و دیگری از جانب نهادهای نظارتی. خودروسازان می‌گویند محصولات دپویی، کسری قطعه دارند و تا تکمیل نشوند، امکان عرضه آنها به بازار نیست.
این در حالی است که نهادهای نظارتی مانند سازمان بازرسی کل کشور احتمال احتکاری بودن این خودروها را مطرح کرده‌اند. هرچه هست، عدم‌عرضه این خودروها به بازار، در افزایش قیمت بی‌تاثیر نبوده و طبعا با تجاری‌سازی آنها، احتمال کاهش یا حداقل کنترل قیمت خودرو در بازار وجود دارد.
تا همین چند هفته پیش، اولویت وزارت صنعت، معدن و تجارت و به تبع آن، خودروسازان، بالا بردن آمار تولید بود، ولو به قیمت تولید محصولات ناقص. در واقع وزارت صمت اصرار داشت در راستای آمارسازی، تولید بی‌وقفه ادامه یابد و این وسط، افزایش تیراژ ناقصی‌ها نیز چندان اهمیتی نداشت. این در حالی بود که ناگهان حساسیت روی پارکینگ‌های مملو از محصولات خودروسازان بسیار زیاد شد و با ورود دستگاه قضا و همچنین مجلس شورای اسلامی به این ماجرا، وزارت صمت، خودروسازان را ملزم به تغییر تاکتیک کرد. تاکتیک جدید خودروسازان اما در اولویت قرار گرفتن محصولات ناقص است، به نحوی که آنها از تولید روزانه خود کاسته و تکمیل و تجاری‌سازی ناقصی‌ها را در اولویت قرار داده‌اند.
با توجه به اینکه این تغییر تاکتیک از چند هفته پیش آغاز شده، اثرات آن خود را در آمار تولید بهمن نشان داده است. این تاکتیک هرچند به ضرر تولید تمام شده و وزارت صمت و خودروسازان نیز از سر ناچاری به آن تن داده‌اند، با این حال به نظر می‌رسد روشی صحیح در پیش گرفته شده است. در اولویت قرار گرفتن محصولات ناقص از جهات مختلف می‌تواند به نفع خودروسازان و البته مشتریان تمام شود. نفع خودروسازان در این ماجرا، کاهش فشارهای بیرونی مبنی بر دپوی محصولات است، به‌نحوی که اتهام احتکار از پیشانی آنها برداشته خواهد شد.
نفع در اولویت قرار گرفتن خودروهای ناقص برای مشتریان نیز افزایش عرضه به بازار است که خود را در قالب تقویت فروش هفتگی خودروسازان نشان می‌دهد. طبعا هرچه خودروی بیشتری در قالب فروش هفتگی عرضه شود، از تقاضا در بازار آزاد کاسته خواهد شد و این موضوع می‌تواند به کنترل قیمت تا حدی کمک کند (هرچند البته بازار خودرو همچنان متناسب با انتظارات تورمی و قیمت ارز، افت و خیز قیمت را تجربه می‌کند).
اما معضل دیگری که خودروسازان در مسیر تولید با آن مواجه شده‌اند، کمبود قطعات داخلی است. همین چند روز پیش نامه‌ای از سوی انجمن قطعه‌سازان تهران انتشار یافت که در آن به نوعی عنوان شده بود با توجه به مطالبات عقب افتاده شرکت‌های قطعه‌ساز، روند تامین قطعات دچار اختلال شده است. گفته می‌شود قطعه‌سازان بالغ بر 45هزار میلیارد تومان از خودروسازان طلب دارند و این موضوع با توجه به قرار داشتن در هفته‌های پایانی سال، حساسیت بیشتری پیدا کرده است.
قطعه‌سازان معمولا در انتهای هر سال بیش از پیش، روی مطالبات معوق خود مانور می‌دهند و از هر حربه‌ای برای دریافت آن استفاده می‌کنند. یکی از این حربه‌ها، کند کردن روند ارسال قطعات به خطوط تولید خودروسازان است که شنیده می‌شود از چندی پیش رخ داده و همچنان ادامه خواهد داشت.
این موضع قطعا تاثیر منفی روی تولید خودرو داشته و خواهد داشت و باید منتظر ماند و دید واکنش خودروسازان به آن چه خواهد بود.
افت و خیز تولید خودروسازان
به سراغ جزئیات آمار تولید 11 ماه امسال برویم و ببینیم خودروسازان چه افت و خیزی در تولید طی این بازه زمانی داشته‌اند. با توجه به صورت‌های مالی منتشره، بیشترین تیراژ 11 ماه امسال به ایران‌خودرو مربوط می‌شود که توانسته 429هزار و 802 دستگاه انواع محصول سورای را به تولید برساند. در مقایسه با 11 ماه سال گذشته، حدود 2200 دستگاه محصول بیشتری در ایران‌خودرو به تولید رسیده است. تولید بهمن ماه ایران‌خودرو نیز 48هزار و 494 دستگاه بوده است. در بین محصولات ایران‌خودرو، گروه پژو بیشترین تیراژ را در 11 ماه امسال داشته است. تولید 288هزار و 842 دستگاهی محصولات پژویی ایران‌خودرو در 11 ماه امسال، کاهش بیش از 8درصدی را نسبت به مدت مشابه سال گذشته به دنبال داشته است. ایران‌خودرویی‌ها اما 46هزار و 527 دستگاه سمند را تا پایان بهمن تولید کرده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدودا 2هزار دستگاه کمتر است.
آبی‌های جاده مخصوص در تولید دنا نیز افتی حدودا 4هزار دستگاهی در 11 ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته‌اند، چه آنکه در این مدت 46هزار و 399 دستگاه از این محصول به تولید رسیده است. اما افت تولید ایران‌خودرو در پژو، دنا و سمند با رانا جبران شده، به نحوی که در 11 ماه امسال تولید این محصول از 11هزار و 664 دستگاه به 33هزار و 287 دستگاه رسیده است، یعنی رشدی تقریبا سه برابری.
در آمار ایران‌خودرو، تولید 7هزار و 951 دستگاهی برای تارا نیز به ثبت رسیده، ضمن آنکه این شرکت در 11 ماه امسال 6هزار و 693 دستگاه هایما هم به تولید رسانده است. تولید هایما در مقایسه با 11 ماه سال گذشته بیش از دو برابر شده است.
به سراغ سایپا برویم و ببینیم اوضاع تولید در این شرکت طی 11 ماه امسال به چه شکل بوده است. دومین خودروساز بزرگ ایران نزدیک به 270هزار دستگاه محصول سواری در 11 ماه امسال به تولید رسانده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 5/ 1درصد افزایش نشان می‌دهد. تولید ماهانه این شرکت در بهمن نیز فقط 12هزار و 747 دستگاه بوده است.
پرتیراژترین محصول سایپا در 11 ماه امسال تیبا بوده که نزدیک به 250هزار دستگاه از آن به تولید رسیده است. در مقایسه با 11 ماه سال گذشته، تولید این محصول بیش از 16درصد افزایش را نشان می‌دهد.
سایپا همچنین 19هزار و 653 دستگاه شاهین را تا پایان بهمن امسال به تولید رسانده، خودرویی که در مدت مشابه سال گذشته کمتر از هزار دستگاه تیراژ داشت. دیگر محصول تولیدی سایپا در بازه زمانی تحت بررسی، آریو بوده که تیراژی تنها 130 دستگاهی داشته است.
اما پارس‌خودرو به عنوان سومین خودروساز بزرگ ایران، کمترین تیراژ و بیشترین‌درصد رشد را طی 11 ماه امسال به نام خود ثبت کرده است. کل تولید این شرکت تا پایان بهمن، 105هزار و 413 دستگاه بوده که نسبت به 11 ماه سال گذشته افزایش 13درصدی نشان می‌دهد. پارس‌خودرویی‌ها اما در بهمن نیز تنها 5هزار و 262 دستگاه تولید داشته‌اند.
بیشترین تولید پارس‌خودرو در بازه زمانی تحت بررسی، کوییک بوده که بالغ بر 86هزار دستگاه تیراژ داشته است.
در مقایسه با 11 ماه سال گذشته، تولید کوییک در پارس‌خودرو حدودا 54درصد بالا رفته است. این شرکت همچنین بالغ بر 18هزار دستگاه ساینا در 11 ماه امسال به تولید رسانده که تقریبا 3 برابر مدت مشابه سال گذشته است. دیگر محصول تولیدی پارس‌خودرو در 11 ماه امسال، برلیانس بوده که تیراژی 594 دستگاهی به نام آن ثبت شده است.