بارنامه چیست؟

بارنامه سند قرارداد حمل رسید دریافت كالا و سند مالكیت آن است. علاوه بر آن بارنامه سندی است كه زمان ادعای خسارت از بیمه می تواند به عنوان پشتوانه مورد استفاده واقع شود، بارنامه قابل انتقال به غیر بوده و مالکیت کالا را نشان می دهد.

بارنامه حاوی اطلاعاتی از قبیل مشخصات ظاهری کالا از قبیل تعداد بسته ها، شماره و علامت آن ها، وزن با ظرف و گاهی نیز وزن خالص یا مقدار و نوع کالا طبق آنچه فرستنده اظهار کرده است.

بارنامه قابل معامله و غیر قابل معامله:

بارنامه ها اگر از نوع Negotiable باشد، یعنی قابل معامله و انتقال است و هر کس آن را داشته باشد مالک کالا شناخته می شود. اگر از نوع Non-negotiable  باشد، یعنی غیرقابل معامله و انتقال به دیگری بوده و معمولا پشت نویسی شده و تنها یک مالک دارد که نام او ذکر شده است.

انواع بارنامه

با توجه به این که کالاهای مختلف، با وسایل گوناگون حمل می‌شود، از بارنامه‌ های متفاوتی استفاده می‌ شود، یعنی نوع بارنامه با توجه به نوع وسیله مورد استفاده تعیین می شود.

 رایج ترین بارنامه ها عبارتند از:

بارنامه دریایی: Ocean Bill of Lading
بارنامه دریایی سندی است که توسط شرکت کشتیرانی و یا نماینده آن، درمقابل دریافت کالا جهت حمل صادر می گردد. این نوع بارنامه سند مالکیت کالا به شمار رفته و قابل معامله است.


بارنامه چارتر: Charter Party Bill Of Lading
زمانی که کشتی توسط شخص یا شرکتی (CHARTERR)، جهت حمل کالا اجاره شود، بارنامه صادره را بارنامه چارتر می گویند. به عبارت دیگر بارنامه چارتر بارنامه ای دربست است. البته بر اساس مقررات متحد الشکل اعتبارات اسنادی، بانکها در صورتی بارنامه چارتر یا دربست را می پذیرند که این امر به صراحت در شرایط اعتبار مجاز شده باشد

 

بارنامه حمل سراسری: Trough B/L
وقتی برای انتقال كالا از مبدأ به مقصد لازم است از حداقل دو نوع وسیله حمل استفاده شود مانندكشتی-كامیون یا كشتی – قطار یا كامیون – هواپیما و …، اولین شركت حمل كننده اقدام به صدور بارنامه سراسری نموده و خود او ترتیب سایر وسایل حمل تا مقصد را می دهد. این نوع بارنامه که به بارنامه حمل سراسری معروف است، قابل معامله و انتقال است.

بارنامه حمل مركب فیاتا: ( B. L) فدراسیون بین المللی اتحادیه های شركت های فورواردر
اتحادیه بین المللی کارگزاران بار،  آن را به منظور استفاده عاملین حمل و نقل مرکب تنظیم کرده است. بارنامه فیاتا می تواند به صورت بارنامه دریایی نیز صادر شود. بارنامه فیاتا حاوی آرم سازمان فیاتا و اتاق بازرگانی بین المللی است.
بارنامه حمل مرکب چند وجهی فیاتا مهم‌ترین سندی است که فیاتا در اختیار اعضای خود قرار داده است. این نوع بارنامه، سندی است قابل معامله و دال بر تحویل کالا و حمل آن با استفاده از وسایل مختلف حمل از مبدأ تا مقصد تعیین شده.
در فیاتا  مواردی به عنوان مفاد و شرایط ذکر شده است که فورواردر در قبال آن ها مسئولیت دارد. از جمله:
۱-فورواردر مسئول عملکرد و غفلت اشخاصی است که از خدمات آنها جهت اجرای قرارداد بر اساس بارنامه استفاده می‌کند.
۲-مسئولیت و تعهد فراهم آوردن وسایل اجرای کامل حمل از محل دریافت تا محل تحویل کالا، طبق مندرجات بارنامه، با فورواردر و به نام او خواهد بود.

بارنامه هوایی: Air way Bill
راهنامه یا بارنامه هوایی، معمولا در ۱۲ نسخه صادر شده که ۳ نسخه اصلی آن از نظر تجارتی مهم بوده و بقیه نسخ آن برای قسمت‌ های داخلی شرکت هواپیمائی به کار برده می‌ شود. این نوع بارنامه باید ممهور به مهر شرکت هواپیمائی و شامل اطلاعات مربوط به تاریخ پرواز و شماره پرواز باشد. این نوع بارنامه قابل معامله نیست.
۳ نسخه اصلی در بارنامه هوایی عبارتند از:
الف: نسخه اصلی اول برای شرکت حمل کننده یا صادر کننده .FOR CARRIER
ب: نسخه اصلی دوم برای گیرنده کالا FOR CONSIGNEE
ج: نسخه اصلی سوم برای فرستنده کالا .FOR SHIPPER

بارنامه (راهنامه) زمینی یا جاده ای: CMR
CMR، سندی غیر قابل معامله است که جهت حمل کالا با کامیون مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع بارنامه که مخصوص حمل کنندگان با کامیون است و حدود مسئولیت های متصدیان حمل و نقل جاده ای را مشخص می کند، معمولا در ۶ الی ۱۴ نسخه صادر می گردد که ۳ نسخه آن اصلی است و قابل معامله نیست.

آنچه که در بارنامه CMR ذکر می شود عبارت است از:

۱-نام و نشانی فرستنده کالا یا کارگزار آن

۲- نام و نشانی حمل کننده کالا

۳- نام و نشانی گیرنده کالا

۴- تاریخ صدور و تاریخ حمل

۵- تاریخ و محل بارگیری در مبدأ و همچنین تاریخ و محل تحویل در مقصد

۶- وزن خالص و ناخالص محموله

۷- هزینه های مربوط به حمل و گمرک و غیره

۸- مشخصات کالا از لحاظ ابعاد، نوع بسته بندی، نوع کالا، تعداد و علائم روی آن

۹- ذکر این که آیا انتقال از کامیونی به کامیون دیگر مجاز است یا خیر؟

۱۰- اسناد ضمیمه

بارنامه (راهنامه) راه آهن: Railway of Landing
سندی است که توسط شرکت های راه آهن در ایستگاه های بارگیری آنان صادر می شود و شرکت راه آهن طی این سند اعلام می کند که کالای مندرج در راهنامه را تحویل گرفته و متقبل می شود که آن را در مقصد صحیح و سالم همان طور تحویل بدهد.

راهنامه راه آهن، غیر قابل معامله و انتقال است و بنابراین با ظهر نویسی نمی توان آن را به دیگری انتقال داد.
سه مبدأ ورودی کالا در ایران عبارتند از:

الف: کالاهائی که از مبدا اروپا از طریق کشور ترکیه حمل شده و از مرز رازی وارد ایران می شود.
ب: کالاهائی که از کشورهای اروپایی و یا از طریق ترانزیت کشورهای اروپای شرقی و اتحاد شوروی حمل شده و از طریق مرز جلفا وارد ایران می شود.

ج: کالاهائی که از مبادی راه آهن میر جاوه وارد ایران شده و مقصد این کالاها ایستگاه راه آهن زاهدان است.
بارنامه و رسید پستی: Courier and post Receipts of Certificate of posting
هنگامی کالا به وسیله پست فرستاده شود، اداره پست یک رسید جهت کالای بسته بندی شده صادر می کند و کالا مستقیما به گیرنده آن طبق آدرس داده شده تحویل داده می شود.

بارنامه شخص ثالث: Third Party Bill of Lading
به زبان ساده بارنامه شخص ثالث به این صورت تعری می شود که اگر در حوزه تجارت بین المللی فروشنده ای نتواند تمامی کالاهای تعهد شده مربوط به صادرات را خودش تهیه نماید، ناگزیر از طرف دیگری برای تهیه این اقلام کمک خواهد خواست. به عبارت دیگر تهیه قسمتی از کالای خود را به عاملین حمل ونقل و یا فروشنده دیگری واگذار می‌ کند که در این گونه موارد از بارنامه شخص ثالث استفاده می شود. چرا که خریدار، اکثرا با شخص ثالث آشنایی ندارد و احتمال بروز خطرات یا خساراتی از این بابت وجود دارد. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که اتاق بازرگانی بین المللی، مقرر نموده است که بارنامه شخص ثالث مورد قبول است، مگر اینکه در اعتبار به صورت دیگری تصریح شده باشد.

بارنامه بیات یا کهنه: Stale B/L
ذی نفع اعتبار به مدت ۲۱ روز، از تاریخ صدور بارنامه، برای ارائه اسناد به بانک فرصت دارد. اگر بارنامه پس از مهلت مذکور ارائه گردد، آن بارنامه بیات و یا کهنه خوانده می شود، مگر آن که بانك گشاينده اعتبار مدت اعتبار را افزایش داده باشد.

بارنامه آن بورد: On Board
زمانی که بار در خن کشتی قرار گرفته باشد و حتما با آن کشتی حمل شود، اصطلاحا آن بورد نامیده می شد که این نوع بارنامه اطمینانی برای طرفین خواهد بود.

بارنامه آن دک: On Deck
زمانی که بار در خن کشتی جای داده نشده باشد و روی عرشه کشتی باشد، آسیب پذیر بوده و به ان آن دک گفته می شود. معمولا بانکها از قبول این نوع خودداری می کنند.

تفاوت بین HBL و MBL ؟

یک بارنامه ممکن است بعنوان HBL  و یا 2MBL صادر شود.
HBL بارنامه ایست که توسط یک عامل حمل 3NVOCC و یا یک کارگزار حمل صادر میشود.
MBL بارنامه ایست که توسط خطوط کشتیرانی (کریر) ، برای عامل های حمل بدون کشتی یا کارگزاران حمل بار صادر میشود.
یک بارنامه HBL وقتی برای یک حمل تک محموله ای 4FCL (غیر گروهی) صادر شود باید دقیقاً براساس اطلاعات و مشخصات بارنامه MBL صادر شده باشد یعنی یک کپی دقیق از بارنامه ای است که توسط خطوط کشتیرانی صادر شده و فقط مواردی مانند فرستنده،خریدار یا نماینده وی و گیرنده کالا در این دو بارنامه متفاوت است.

در بارنامه از نوع HBL
ارسال کننده کالا همیشه فرستنده/صادرکننده واقعی کالا خواهد بود( یا همان کسی که در اعتبار اسنادی نامش قید شده است)
خریدار کالا همیشه دریافت کننده / واردکننده واقعی کالا خواهد بود (یا همان کسی که در اعتبار اسنادی نامش قید شده است)
گیرنده میتواند همان خریدار یا نماینده وی باشد ( یا هر گیرنده دیگری که نامش در اعتبار اسنادی قید شده است )

 

در بارنامه MBL
فرستنده معمولاً عاملان حمل NVOCC یا نمایندگان آنها یا کارگزاران حمل میباشند.

گیرنده معمولاً میتواند نماینده شرکت درمقصد ، بارشمار یا اوپراتور عامل حمل در مقصد و یا کارگزار حمل باشد.
NOTIFY در بارنامه میتواند همان گیرنده و یا هر فرد دیگری باشد.

در زمان استفاده از عاملان حمل NVOCC و پوشش بیمه ای آنها در ارسال بار، توصیه میشود که تمامی جزئیات در بارنامه HBL و MBL مانند مشخصات کشتی / سفر، شرح بار، تعداد کانتینر ها، شماره پلمپ و وزن و اندازه گیریها بصورت یکسان ذکر شده باشد. تنها تفاوت باید در فرستنده، گیرنده و جزئیات گیرنده واسطه باشد.

بارنامه HBL همچنین بعنوان یک سند قابل معامله مورد استفاده قرار میگیرد که این همان نقش اصلی یک بارنامه به معنی تمام و کمال آن است مگر اینکه در اعتبارات اسنادی چیزی غیر از این قید شده باشد. چنانچه از بارنامه HBL بعنوان یک سند قابل معامله استفاده میکنید به دلیل شباهت زیاد بارنامه های HBL و MBL و صدور آنها برای یک بار ولی توسط دو مرجع مختلف باید بسیار احتیاط کنید و همیشه در نظر داشته باشید که دو نوع بارنامه وجود دارد که برای یک کالا توسط دو مرجع متفاوت صادر میشوند و از نظر بار حقوقی و ارزش وثیقه ای متفاوت هستند.

گیرنده معمولاً میتواند نماینده شرکت درمقصد ، بارشمار یا اوپراتور عامل حمل در مقصد و یا کارگزار حمل باشد.

NOTIFY در بارنامه میتواند همان گیرنده و یا هر فرد دیگری باشد.

در زمان استفاده از عاملان حمل NVOCC و پوشش بیمه ای آنها در ارسال بار، توصیه میشود که تمامی جزئیات در بارنامه HBL و MBL مانند مشخصات کشتی / سفر، شرح بار، تعداد کانتینر ها، شماره پلمپ و وزن و اندازه گیریها بصورت یکسان ذکر شده باشد. تنها تفاوت باید در فرستنده، گیرنده و جزئیات گیرنده واسطه باشد.

بارنامه HBL همچنین بعنوان یک سند قابل معامله مورد استفاده قرار میگیرد که این همان نقش اصلی یک بارنامه به معنی تمام و کمال آن است مگر اینکه در اعتبارات اسنادی چیزی غیر از این قید شده باشد. چنانچه از بارنامه HBL بعنوان یک سند قابل معامله استفاده میکنید به دلیل شباهت زیاد بارنامه های HBL و MBL و صدور آنها برای یک بار ولی توسط دو مرجع مختلف باید بسیار احتیاط کنید و همیشه در نظر داشته باشید که دو نوع بارنامه وجود دارد که برای یک کالا توسط دو مرجع متفاوت صادر میشوند و از نظر بار حقوقی و ارزش وثیقه ای متفاوت هستند.